İktisada Giriş – Mustafa Şanlı

NEDEN “EKONOMİ (=İKTİSAT) BİLİMİ” VAR?
Çünkü insan “gereksinme”leri sonsuzdur. Bu sonsuz gereksinmeleri karşılayacak “mal ve hizmet”ler “kıt”tır. Aslında kıt olan “mal ve hizmetler” değil, bu mal ve hizmetin üretiminde kullanılan “iktisadi kaynaklar”dır. SONUÇTA, Sonsuz insan “gereksinme”lerini karşılayacak “mal ve hizmet”lerin üretiminde kullanılan “iktisadi kaynaklar” “kıt”tır.
İKTİSAT BİLİMİNİN TANIMI
EKONOMİ BİLİMİ, “var olan” ve alternatif kullanımı olan “kıt kaynaklar”la, “etkin kullanım” gözetilerek, ve bir “tercih” yaparak, üretilecek “kıt mal ve hizmetler”le “İNSAN GEREKSİNMELERİ”Nİ KARŞILAMA SANATIDIR.
İKTİSAT BİLİMİNİN DİĞER BİLİMLERLE İLİŞKİSİ
Sosyoloji Psikoloji Tarih Hukuk Antropoloji	Mühendislikler Matematik İstatistik Mantık Felsefe

1. İKTİSAT BİLİMİNİN TEMEL KAVRAMLARI
GEREKSİNME (= İHTİYAÇ)	Karşılandığında mutlu olduğumuz, karşılanmadığında üzüntü duyduğumuz, “insan duygusu”dur. Gereksinme “sonsuz”dur. Gereksinme “öznel (sübjektif) dir. Zorunlu, lüks ve toplumsal (=kültürel) gereksinmeolarak üçe ayrılır.
ZORUNLU GEREKSİNME	Bireyin yaşamak için karşılamak zorunda olduğunu hissettiği gereksinmedir.
LÜKS GEREKSİNME	Bireyin karşılandığı zaman mutlu, karşılanmadığı zaman büyük kayıp hissetmediği gereksinmedir.
TOPLUMSAL (=KÜLTÜREL) GEREKSİNME	Bireyin toplum içindeki yaşamında karşılamayı istediği gereksinmedir.
MALLAR ve HİZMETLER	İnsan gereksinmesini doğrudan ya da dolaylı olarak karşılayan her şeydir. Somut ise “mal”dır. Soyut ise “hizmet”tir.
FAYDA	Malların, “insan gereksinmesini karşılama” özelliğidir.

MALLARIN SINIFLANDIRILMASI
SERBEST MALLAR	KIT MALLAR (İKTİSADİ MALLAR)
SERBEST MALLAR	Hazır Mallar		İnsanlarca Üretilen Mallar
İNSANLARCA ÜRETİLEN MALLAR
Üretim Malları (=Sermaye Malları) (=Yatırım Malları) (=Reel Sermaye)	Hammaddeler	Ara Malları	Tüketim Malları
			Dayanıksız Tüketim Malları	Dayanıklı Tüketim Malları
			Dayanıksız Tüketim Malları	Beyaz Eşyalar (Mallar)		Kahverengi Eşyalar (Mallar)
SERBEST MALLAR	KIT MALLAR (İKTİSADİ MALLAR)
	Hazır Mallar	İNSANLARCA ÜRETİLEN MALLAR
		Üretim Malları (=Sermaye Malları) (=Yatırım Malları) (=Reel Sermaye)	Hammaddeler	Ara Malları	Tüketim Malları
					Dayanıksız Tüketim Malları	Dayanıklı Tüketim Malları
					Dayanıksız Tüketim Malları	Beyaz Eşyalar (Mallar)	Kahverengi Eşyalar (Mallar)
GEREKSİNMEYE GÖRE		SEKTÖRE GÖRE			MÜLKİYETE GÖRE
Zorunlu mallar Kültürel mallar Lüks mallar		Tarımsal mallar Sanayi malları Hizmet malları			Kamu malları Özel mallar

İKTİSADİ FAALİYETLER
ÜRETİM	İnsan gereksinmesini karşılayan mal ve hizmetlerin “miktar”ının ve/veya “fayda”sının artırılmasıdır.
	MİKTAR ÜRETİMİ	İnsan gereksinmesini karşılayan mal ve hizmetlerin “miktar”ının artırılmasıdır.
	FAYDA ÜRETİMİ	İnsan gereksinmesini karşılayan mal ve hizmetlerin “fayda”sının artırılmasıdır. Biçim faydası (fiziki değişim) yaratmak, Yapı faydası (kimyasal değişim) yaratmak, Mekan (yer) faydası yaratmak, Zaman faydası yaratmak, Mülkiyet faydası yaratmak.
BÖLÜŞÜM	Üretilmiş tüm mal ve hizmetlerin, üretime katılan üretim faktörlerince paylaşılmasıdır.
TÜKETİM	Özgür bireylerin gereksinmelerinin doğrudan ya da dolaylı olarak karşılanması amacıyla, kıt malların kullanılmasıdır.
DEĞER	Bir mal ya da hizmetin üretiminde kullanılan kaynakların paylarının toplamıdır. Bir mal ya da hizmete bireylerin duyduğu gereksinmenin şiddetidir.
KULLANIM DEĞERİ	Bir mal ya da hizmete bireylerin yüklediği önemdir.
DEĞİŞİM DEĞERİ	Bir mal ya da hizmetin başka bir mal ya da hizmet türünden değeridir.

ÜRETİM FAKTÖRLERİ
= İKTİSADİ KAYNAKLAR = KIT KAYNAKLAR = İKTİSADİ FAKTÖRLER = EKONOMİK FAKTÖRLER = FAKTÖRLER = KIT FAKTÖRLERMal ve hizmeti üreten ve oluşturan “KAYNAKLAR”dır.
ÜRETİM FAKTÖRLERİ (= KIT KAYNAKLAR)
FAKTÖRLER		FAKTÖR GELİRİ	FAKTÖR SAHİBİ
İşgücü (Emek) Doğa Sermaye Girişim		Ücret / Maaş Rant Faiz Kar / Zarar	İşçi / Memur Rantiyeci Sermayedar (Kapitalist) Girişimc

İKTİSADİ AKTÖRLER = İKTİSADİ AJANLAR = İKTİSADİ KARAR BİRİMLERİ = İKTİSADİ KARAR VERİCİLER
BİREY / AİLE (HANE HALKI)	Hem iktisadi faktör sahibi, Hem de tüketici.
FİRMA (=ŞİRKET)	İktisadi faktörleri bir araya getirip üretimi gerçekleştiren.
Devlet Adına HÜKÜMET	Firma gibi üretim gerçekleştirir, Hane halkı gibi tüketim gerçekleştirir, Ekonomiye müdahale eder, yön verir.
MİKRO EKONOMİ	Hane halkı ve firmaların iktisadi davranışlarını inceler.
MAKRO EKONOMİ	Hane halkı, firmalar ve hükümetin iktisadi davranışlarını inceler.
GELİR	Bir mal ya da hizmetin üretimine katılan üretim faktörlerinin, üretim sonucunda üretimden elde ettikleri paydır.
TASARRUF	Gelirin tüketilmeyen kısmıdır.

SERMAYE
REEL SERMAYE	Bir üretimde insan emeğinin verimini artıran her tür alet, makine ve donanımdır.
PARASAL (= NOMİNAL) SERMAYE	Reel sermayeyi satın almak ya da gelir elde etmek amacı ile kullanılacak olan parasal tasarruftur.

YATIRIM
REEL YATIRIM	Sermaye mallarına yapılan net eklemelerdir.
STOK YATIRIM	Üretimde girdi olarak kullanılan hammadde ve ara mallarının stoklanmasıdır.
KONUT YATIRIMI	Bina ve konut imalatına yapılan yatırımdır.
NOMİNAL YATIRIM (PLASMAN YATIRIMI)	Parasal (=Nominal) sermayenin gelir elde etmek amacı ile finans piyasasında kullanılmasıdır.

DEĞİŞİM
DEĞİŞİM	Bir mal ya da hizmetin başka bir mal, hizmet ya da para karşılığı değiştirilmesidir.
AYNİ (MALLA) DEĞİŞİM	Bir mal ya da hizmetin, başka bir mal ya da hizmetle değiştirilmesidir. (Değişimin karşılığının mal ya da hizmetle ödenmesidir).
NAKTİ DEĞİŞİM	Bir mal ya da hizmetin, para karşılığı değiştirilmesidir. (Değişimin karşılığının para ile ödenmesidir).
FİYAT	Bir malın bir biriminin değişim değeridir.
PARA	Bir malın birim fiyatının ölçüsüdür.
TAKAS	Mal ya da hizmetlerin başka mal ya da hizmetlerle değiştirilmesidir.
TAKAS EKONOMİSİ	Ekonomide ticaretin “takas” yolu ile gerçekleştirilmesidir.
PARALI DEĞİŞİM	Ekonomide mal ve hizmetlerin değişiminde “para” kullanılmasıdır.
PARALI EKONOMİ	Ekonomide ticaretin “para” ile ödeme yapılarak gerçekleştirilmesidir.

TEMEL EKONOMİK SORUNLAR
1.KAYNAKLARIN TAM KULLANIMI	2.KAYNAKLARIN BÜYÜTÜLMESİ	3.KAYNAKLARIN ETKİN KULLANIMI
		i) “Hangi mallar”, “ne miktarda” üretilecek?	ii) Bu mallar “hangi yöntem”le üretilecek?	iii) Üretim “kimler için” yapılacak?	Üretimde Bölüşümde Tüketimde “etkinlik”
M A K R O E K O N O M İ		M İ K R O E K O N O M İ
E K O N O M İ B İ L İ M İ