Marksizmin Temelleri

MARKSİST İKTİSADI ANALİZDE VARSAYIMLAR

1. Faktörler arası ikame yoktur.
2. Üretim tekniği veri iken, işgücü ve sermaye sabit oranda birleşir.
3. Dolayısıyla faiz oranındaki bir değişmenin sermayenin organik bileşimi (c / v) üzerinde etkisi yoktur.
4. Reel ücretlerdeki değişme, ancak üretim tekniğinin değişmesini etkilediği ölçüde sermayenin organik bileşimini (c / v) etkileyebilir.
5. Sermaye daima tam kapasitede kullanılır.
6. İstihdam hacmi, o anda varolan sermaye stoku tarafından belirlenir.
7. Üretim hacmi, emeğin değil, sermayenin tam kullanım sınırı tarafından belirlenir.
   [Ortodoks iktisatta, dengede iken tam istihdam düzeyi, üretim faktörlerinin fiyatlarındaki değişmeler yoluyla sağlanır].
8. [(s’) = (s/v)] “artık değer oranı” sektörler arasında eşit değildir.
9. [(p)=(s)/(c+v)] “kar oranı” sektörler arasında eşitlenmeye yöneliktir.
10. Kar oranı çeşitli üretim dallarında eşitlenmeye yöneliktir.
    Ancak,
    “ortalama kar oranı” “denge oranı” değildir.
    “ortalama kar oranı” “sermayenin arz fiyatı” değildir.
11. Marksist iktisadi analizde,
         * Sermaye birikimi = f (artık değer, sermayedarın artık değeri kendi tüketimi ve sermaye birikimi arasında bölüşüm tercihi )’dir,
    * Artık değer büyüdükçe sermaye birikimi artar, sermaye birikimi arttıkça da artık değer büyür.
    [Ortodoks iktisatta,
    * Sermaye birikimi = f (kar, faiz )’dir,
    * Kar ve faiz oranları eşitlendiğinde, sermaye stoku ne artma ne de azalma eğiliminde olur].
12. Marksist iktisat kuramında “marjinal analiz”e yer yoktur.
    (Eğer marjinal analiz olsaydı kuram açıklanamazdı).
    [(s’) = (s/v) artık değer oranı veri iken, (c / v) sermayenin organik bileşiminde artış ve(p) = (s)/(c + v) kar oranında azalış olabilir].
13. Marks sermayenin yoğunlaşmasını monopollerle açıklamışsa da,
    * kar oranının eşitlenmesi,
    * emek – değer kuramı,
    * artık – değer kuramı,
    tam rekabet varsayımına dayanır.
14. Marksist analiz “dinamik”tir. Oysa Ortodoks analiz “statik”tir.

MARKSİZMİN İKTİSADİ ANALİZİ İÇİN TERMİNOLOJİK ANAHTAR

• Toplam safi ürün [= Toplam Safi Hasıla = Safi Milli Hasıla (SMH) = Net National Produc (NNP) ]‘dır ve
      1.Değişken sermaye (v) (= ücret fonu) ile
  2.Artık – değer (s) (= rant + faiz + kar)‘dan oluşur.
• Toplam safi ürün = Üretim faktörleri gelirleri (v + s)‘dir.
• Sabit sermaye (c)‘dir.
• Sabit sermaye payı (c’) = Toplam gayrisafı ürün – Toplam safi ürün’dür.
• Sabit sermaye payı (c’) = Amortismanlar + Hammaddeler‘dir.
• (c’) : Sabit sermayenin üretim işleminde tüketilen kısmıdır.
• Üretim süreci içinde sabit sermayenin ürün değerine yaptığı katkı, toplam sabit sermayenin kaybettiği değere eşittir (c’).
• Sabit sermayeyi üreten kapitalistler, artık değeri ele geçirir.
• Sabit sermayeyi satın alan kapitalistler ise bunu üretimde kullanırken yalnızca ödedikleri değeri geri alır.
• Değişken sermaye, üretim süreci içinde hem kendi değerine eşit bir değer yaratır, hem de bir durumdan diğer duruma değişen “artık değer”i yaratır. Bu nedenle “değişken sermaye”dir.
• (c’+v + s) = Belli bir dönemde üretilen toplam gayrisafi ürün (Gayrisafı Milli Hasıla GSMH = Gross National Production GNP)’dür.
  (Bu miktarlar toplum açısından “gerekli emek-zaman” olarak ölçülür).
• Toplam sermaye, “sabit sermaye” ve “değişken sermaye”den oluşur (c + v).
• (s/v) = s’ = Artık değer oranı (= Sömürme Oranı = Emeğin İstismarı Oranı)‘dır.
  [Akım değişken olarak, üç üretim faktörü gelirlerinin ücrete oranıdır : (rant + faiz + kar) / (ücret)]
• Artık değer oranı (s / s + v) olarak da belirtilebilir. Ancak Marks’a göre,
  – (s / v) oranı, işçinin üründen yoksun bırakılmasını,
  – (s / s + v) oranı, işçinin diğer üretim faktörleri ile işbirliği içinde ürün yarattığı düşüncesini gösterir.
  Bu nedenle Marksist terminolojide artık değer oranı olarak (s / v) oranı kullanılmalıdır.
• [(s’) = (s/v)] “artık değer oranı” sektörler arasında eşit değildir.
• (c / v) = Sermaye bileşimi ya da Sermayenin Organik Bileşimi (=kompozisyonu)‘dur.
  [Bu oran (c)/(c + v) olsaydı, yine sonuç değişmezdi].
  Bu oran (=c/v) “ortodoks iktisat kuramı“nda “işçi başına kullanılan sermaye miktarı (K/N)”dır ve dört biçimde değişebilir :
  1. K aynı iken N azalırsa (K/N) oranı artar.
  2. K artarken N aynı kalırsa (K/N) oranı artar.
  3. Teknolojik ilerleme sonucu (K/N) oranı artar.
  4. Nispi faktör fiyatlarında değişme sonucu,
  – Sermayenin fiyatı düşer, işgücünün fiyatı artar ise (K/N) oranı artar.
  – Sermayenin fiyatı artar, işgücünün fiyatı düşer ise (K/N) oranı düşer.
• (s)/(c + v) = p = Kar oranı‘dır.
• Tam rekabet koşullan altında çeşitli üretim dallarında,
  “amortisman oranı” ve “stok devir oranı” eşitse,
  “kar oranı” sektörler arasında eşittir.
• Kar oranını eşitliğe yönelten, “yatırılmış sermaye birimi basına elde edilen kar oranı”dır.
• (s)/(c + v) = Belirli bir dönemde, “cari maliyet birimi başına elde edilen artık-değer”dir.
• Eğer “amortisman oranı” ve “stok devir oranı” bütün üretim dallarında eşitse, “kar oranının hesaplanması”nda
  – “cari üretim maliyeti” başına “artık değer (s)” ya da
  – “yatırılmış sermaye birimi” başına “artık değer ( s )” hesaplamak arasında fark yoktur.
• Eğer “amortisman oranı” ve “stok devir oranı” sektörler arasında eşit değilse, her bir durum için, her sektörde (s)/(c + v) oranı yeniden düzenlenmelidir.
  [Diğer deyişle, amortisman oranı ve stok devir oranı eşit değilse, kar oranının hesaplanmasında, amortisman ve stok devir oranlarının farklarına göre (s)/(c + v) oranının yeniden düzenlenmesi gerekir].
• BİR MALIN DEĞERİ VE FİYATINA İLİŞKİN olarak, bir malın bir değeri ve üç farklı fiyatı vardır :
  1. (c’ + v) = Malın maliyet fiyatı,
  2. (c’ + v + s) = Malın toplam değeri,
  3. (c’ +v + p) = Malın üretim fiyatı (Normal fiyat),
  4. Malın “Piyasa Fiyatı” (kısa dönem)
• Eğer “toplam artık değer” sektörde sabit olursa, toplumsal ortalamaya eşit sermayenin organik bileşimini kullanan firmalar için sektörde
  – “toplam karlar = toplam artık değerler”, (p = s)
  – “toplam üretim fiyatları = toplam değerler” olacaktır.

KAYNAKÇA :

• EKELUND, Robert B. and Robert F. HEBERT, (1990), A History of Economic Theory and Method, (3th Ed.), Singapore: McGraw-Hill Publishing Company, s: 261–285.
• KAZGAN, Gülten, (2004), İktisadi Düşünce veya Politik İktisadın Evrimi, (11. B.), Ankara: Remzi Kitapevi, s:292 – 331.
• MARKS, Karl, (2000), Kapital – Kapitalist Üretimin Eleştirel Bir Tahlili, (3 Cilt), (6.B.), (Çev.), Alaattin Bilgi, Ankara: Sol Yayınları.
• SAVAŞ, Vural, (1997), İktisatın Tarihi, İstanbul: Liberal Düşünce Topluluğu, s: 467–488.
• MARKSİST yayınlar (değişik).