“Bir gülün çevresi dikendir hardır/
Bülbül gül elinden ah ile zardır”
Halk Türküsü
Temel soru şu: Toplumun ortak mallarının özel kişilere satılması toplumun yararına mıdır? Halkın malının özel firmalara devri, “bireysel karlılık” ile “toplumsal maliyet” arasında nasıl bir denge sağlar? Özel sektör her zaman verimli mi çalışır? 21. yy.da ekonomilerin temel girdisi olan “enerji” kullanımında, “özel karlılık” mı, “kamu yararı” mı önceliklidir?
1. Özelleştirme ideolojiktir ve Türkiye’de sağ iktidarlar, “özelleştirme” adı ile toplumun kazanılmış sermayelerini özel sektöre devretmişlerdir. “Kamu yararı” ile “özel sektör karlılığı” arasındaki bu tercih, “toplumsal refah” ile “toplumsal maliyet” arasındaki dengeyi tartışmalı yapmıştır.
2. Özelleştirmenin bir amacı, Yasa’da belirtildiği gibi, elde edilen gelirin kamuda kaynak yaratılmasında kullanılmasıdır. Oysa özelleştirmeden elde edilen gelirlerin 2005’te %41’i Hazine’ye aktarılırken, 2008’de %98’i Hazine’de Bütçe açıklarını kapatmak için kullanılmıştır. (Türk Telekom gelirleri hariçtir).
3. Özelleştirmek amacı ile 17.3.2004 tarihinde 21 bölgeye bölünen Türkiye elektrik dağıtım şebekesi, son üç bölgenin (Antalya dahil) satışı ile tamamen özelleştirilmiş olacaktır. Özelleştirmelerde alıcı firmaya, i) gelir, ii) girdi fiyat artışını tüketiciye yansıtma, iii) yatırımlarını geri kazanma, iv) kayıp-kaçak gelirlerini elde tutma, v) verimlilik ek gelirini elde tutma, garantisi verilmektedir. Verilen bu hak ve yetkiler, rekabet değil, özelleştirme ile bölge içi “karlı özel monopol” yaratacaktır.
4. Akdeniz Elektrik Dağıtım AŞ (Antalya-Isparta-Burdur), kayıp kaçağın az (%9), mesken aboneliğinin yüksek (1.150.000), tarımsal aboneliğin Türkiye’de en çok (76.000) olduğu bir bölgedir. Özellikleri olan karlı bir kuruluştur. O nedenle 24.11.2010 günlü ihaleye 16 firma teklif vermiştir.
5. Özelleştirme ile “kamu yararına çalışan monopol” yerine, özel karlılık için çalışan “özel monopol” yaratılacaktır. Acaba özelleştirilince, elektrik verim ve kalitesi yükselecek midir? Karlılık için tarifeler nasıl değişecektir? Bir iktisat politikası olan “tarımsal destekleme”, tarımsal abonelere neden ve nasıl uygulanacaktır? Uzmanlaşmış personelin çoğu atıl bırakılacaktır. Kepez AŞ’den devralınan personel güvencesizdir. Geçmiş özelleştirme uygulamaları, özelleştirmenin “toplumsal refah”ı değil, “toplumsal maliyet”i artırdığı yönündedir. Bedelini halk ödeyecektir.
2003 yılında, o günün rakamları ile yaklaşık üç apartman dairesi fiyatına (146 bin TL) imtiyazlı şirket Uzanlar’ın Kepez AŞ’ye satılan (Kepez’e el konulması ile satış gerçekleşmedi) Akdeniz Elektrik Dağıtım AŞ, bakalım şimdi kaç liraya devredilecektir?
Özel sektör (firmalar) yalnızca kar amacı ile faaliyet sürdürür.