“Gözlerim mektubum gelsin sıladan/…/
Yine ben sarayım yaralarımı”
Şarkışla Türküsü
Temel soru şu: Yaşam “an” ise, geleceğin önemi nedir? Kişiler hangi umutlarla/ kaygılarla geleceği kurgularlar? Gelecekten beklenen nedir? Bireylerin duygusal ve davranışsal beklentileri ile iktisadi beklentileri arasında bir fark var mıdır? İktisat biliminde beklentinin rolü nedir?
1. “Mutluluk“, yaşanılan “an“dan memnun olma halidir. İş, yaşanılan an’ları çoğaltabilmektedir. Mutluluk görecedir ve kişiseldir. Kişi yaşam evresinde mutlu olduğu anları ne kadar artırabilirse, toplamda o kadar mutludur.
Bireyin duygusal/ duyusal/ sosyal tüm yaşam anları “beklenti” üzerinedir.
Kişi anları yaşarken, geleceği öngörmek ister, kurgular: Gelecek, “beklenti”dir!
Bireyler içinde bulundukları durumdan daha iyi olacağını umdukları bir ortamda yaşamak isterler. Bu nedenledir, tüm çabalar. Bedel ödense de –ki her şeyin bedeli vardır- gelecekte duyguların tatmin olacağı, gönencin artacağı çabası vardır: Çaba, “beklenti”dir!
İnsanlar bir dine inanırken, inandıkları dinin gereklerini yerine getirmeye çalışırken, hep tanımlanmış/ vadedilmiş müjdeye ulaşmak isterler. İnanç, “beklenti”dir!
Yaşanmakta olan duygu yoğunluğu/ coşku ya da hayal kırıklığı hep olumluya gebedir: Umut, “beklenti”dir!
Bir çift göze meftun olanın yüreği geniştir/ dardır: Aşk, “beklenti”dir!
2. Bireyler duygularının tatmininde farklı, gönençlerinin tatmininde farklı davranabilirler. İlki duygusal, diğeri maddi temellidir. Birinde iç benlik olarak “mutluluğu yakalama” kaygısı ağır basarken, diğerinde gönencin ve servetin artması beklenir.
3. İktisat bilimi “beklenti” üzerine kurgulanmıştır. “Olan”dan hareketle “olması gereken/ olacak olan”ı açıklama sanatıdır, iktisat!
İktisadi aktörler (üreticiler/ tüketiciler/ firmalar/ hükümet) kendi yararlarını en çoklamak için davranırlar. Bütün iktisat okulları (farklı varsayım ve modellemeler içindeki iktisadi görüşler) temel olarak davranışsal beklenti üzerine ayrışırlar.
Tüketicilerin temel beklentisi, daha kaliteli bir malı/ hizmeti daha uygun bir bedel karşılığında elde edebilmektir. Diğer yandan gereksinmelerinin daha çoğunu, daha etkin ve fayda sağlar biçimde karşılayacak mallara ulaşmak isterler. Tüketim, fayda ve beklentidir.
Bütün gelir sahipleri var olan satın alabileceklerinden daha çok gelir elde etmek isterler. Emekçi de, esnaf da, köylü de, toprak sahibi de, sermaye sahibi de bunun için mücadele verir: Daha iyi bir yaşama ulaşmak! İktisadi ve sosyal mücadele, beklentidir!
Bütün girişimciler geleceği satın alır. Gelecekte daha çok gelir ve kar elde etme dürtüsü ile yatırım yaparlar. Tüm borsa faaliyetleri gelecek üzerinedir. Yarın daha çok kar ve getiri elde edeceği düşüncesi/ öngörüsü ile onca yatırımı yaparlar: Öngörü beklentidir!
Devam edeceğim…