“Cumhuriyet adam olmaktır.”
Gazi Mustafa Kemal Paşa
Temel soru şu: “Aydınlanma Devrimi” nedir, “çağdaşlaşma” ile arasında nasıl bir ilişki vardır? Genç Cumhuriyet, bir ortaçağ ortamında neleri hedefleyerek kuruldu ve geliştirildi? Türkiye Cumhuriyetini benzer ülkelerden ayıran fark nedir?
1. “Aydınlanma Devrimi”, Kıta Avrupa’sında15. yy ortalarından itibaren yaklaşık üç yüzyıl süren altın ve sömürüye dayalı merkantilist ticaretin bir sonucudur. Bu ticaret “bilimsel devrimler”i başlatmış, bilimin dogmayla savaşımı “laik düşünce yapısını” oluşturmuştur. Tüm bu gelişmeler insan aklının egemenliğine dayanan, evrenin “akıl” aracılığıyla kavranabileceğini, akıl yoluyla bilgiye ve özgürlüğe ulaşılabileceğini savunan düşünce akımı “Aydınlanma Devrimi” doğmuştur. Aydınlama devrimini besleyen iktisadi yapı “Sanayi Devrimi”dir.
2. Modern anlamda “çağdaşlaşma”, insan uygarlığının sanayileşme ve laikleşme aracılığıyla yaşadığı, ekonomik / siyasal / toplumsal alandaki büyük dönüşümdür. Çağdaş toplumda, “tebaa=kul”ların yerini özgür birey ve sınıfların aldığı, toplumsal refahın görece eşit dağıtıldığı düzen vardır. Çağdaşlaşma, sorgulayan akıl ile üretilmiş bilgiye dayanır, laik demokratik hukukun üstünlüğü geçerlidir, değişim ve gelişim vardır, “Aydınlanma”nın bir sonucudur. Tarih göstermiştir ki ancak Sanayi Devrimi yaşayan toplumlar, “çağdaş” olabilmişlerdir.
3. Cumhuriyet, Osmanlıdan ilkel tarıma dayalı, sanayisi/ sermayesi/ kara ulaşımı/ Merkez Bankası/ beşeri sermayesi/ modern okulu ve eğitimi/ üniversitesi olmayan, %97si okuma yazma bilmeyen cahil tebaa bir ortaçağ toplumunu devralmıştır. Maliyesi/ parası/ dış ticareti yabancılarca yönetilen, demiryolu/ madeni/ tütünü/ tekeli yabancıların olan bir ekonominin üzerine kurulmuştur.
4. Mustafa Kemal’in amacı, “yurttaşlık” bilincine sahip, özgür ve güvenli bireylerden oluşan bir “ulus” yaratmak, çağdaş hukuk kurallarında laik/ demokratik bir cumhuriyetle yönetilen üniter ve bağımsız bir devlet kurmaktır. Bu bir “çağdaşlaşma projesi”dir.
5. Çağdaşlaşma projesi, tarihte ve teoride hiç olmayan biçimde, ilk kez M. Kemal ve arkadaşlarınca iki adımda gerçekleştirilmiştir: Birinci adımda “üstyapı kurumları”nı değiştirmek üzere “siyasal alanda çağdaşlaşma” için “Cumhuriyetçilik” ve “Ulusçuluk” ilkeleri, “bireysel alanda çağdaşlaşma” için “Halkçılık” ilkesi ile devrimsel düzenleme ve uygulamalar yapılmıştır. İkinci adımda “altyapı kurumları”nı değiştirmek üzere “ekonomik alanda çağdaşlaşma” için “Devletçilik” ilkesi uygulanmıştır. Cumhuriyet Türkiyesi’nin çağdaşlığını yaşayabilmesi için “Laiklik” ve “Devrimcilik” ilkeleri olmazsa olmaz tamamlayıcılardır.
Coğrafyasıyla ve insanıyla ortaçağ karanlığı yaşayan ilkel Anadolu bozkırında yaratılan bu “Cumhuriyet Güneşi” bir Anadolu Aydınlanması’dır, bir Türk Devrimi’dir.
Yazık ki bugün bu “Güneş” yeniden Ortadoğu’ya, ortaçağa doğru karartılmaya çalışılmaktadır…